Để bắt đầu tôi sẽ chia thành hai trường hợp: 1) cần xin học bổng và 2) du học tự túc.
a. Ngay từ khi có ý nghĩ đi du học thì câu hỏi đầu tiên trong đầu tôi là "mình bắt đầu từ đâu?". Ông bà ta thường nói "Tầm sư, học đạo". Cứ theo như vậy mà làm là đảm bảo ... trúng.
@ Trước tiên các bạn phải tìm được thầy, ở Nhật Bản, Giáo sư (GS) có quyền uy và sự tự chủ rất lớn, cho nên tìm thầy là việc cực kỳ quan trọng.
@ Nên lập một danh sách các GS mà bạn sẽ liên hệ, vì "lọt sàn, xuống nia", nếu ông GS này không "hợp" với bạn thì có ông kế tiếp để bạn hy vọng. Hợp ở đây có nhiều nghĩa, trong đó nghĩa về danh tiếng của thầy và tài chính của thầy là điều cực kỳ quan trọng.
- Tuỳ theo khả năng và độ tự tin, các bạn có thể tìm GS trong những trường nổi tiếng ở Nhật như ĐH Tokyo, ĐH Waseda, ĐH Kyoto, ... nhưng nếu sức mình chưa đủ thì khả năng thành công sẽ không cao. Do vậy cũng cần cân đối giữa danh tiếng trường và sức lực của mình.
@ Liên hệ với GS: bước này nói một cách nôm na là "tiếp thị bản thân" hay một cách lộ liễu trần tục là "bán mình".
- Khi liên hệ thì bạn phải có một số những thông tin cơ bản sau đây cung cấp cho GS thông tin cá nhân của mình, giải thích ngắn gọn về kiến thức chuyên môn và sở thích nghiên cứu của mình, nhưng cần nhấn mạnh một điều là mình đọc qua nghiên cứu của GS và thấy thích hướng nghiên cứu đó - để nói được thuyết phục phần này thì bắt buộc các bạn phải bỏ thời gian để đọc qua những hướng nghiên cứu của GS, các công bố và giải thưởng của ổng, ... để chứng tỏ mình thực sự quan tâm nghiêm túc đến nghiên cứu của GS.
- Lý do tại sao mình liên hệ với ông ấy: cần nói rõ là mình muốn tham gia chương trình ThS hay TS. Với thông tin cơ bản như vậy thì ổng sẽ trả lời cho mình biết là mình phù hợp hay không và mình có thể ra quyết định kế tiếp.
@ Nếu GS đồng ý nhận bạn làm học trò thì xin chúc mừng bước đầu tiên, bạn không thể thất bại, chỉ trừ khi bạn gặp rắc rối về tài chính. Và lẽ dĩ nhiên nếu như du học tự túc thì không cần phải bàn đến việc xin học bổng đề làm gì. Cũng chia sẻ với các bạn là mình chẳng phải than nghèo kể khổ để xin học bổng làm gì, không chỉ riêng du học sinh Châu Á, mà hầu như tất cả các sinh viên đều muốn xin học bổng dù giàu hay nghèo.
b. Kế đến là hỏi GS về thông tin học bổng. Ở Nhật có nhiều dạng học bổng khác nhau:
@ HB trường: Mỗi một trường sẽ có một chính sách học bổng riêng như học bổng toàn phần (gồm học phí và sinh hoạt phí) hay một phần.
@ HB chánh phủ Nhật: Chánh phủ cũng có những học bổng riêng biệt để thu hút sinh viên như MEXT, JASSO, JSPS, ...
@ HB từ GS: là học bổng từ quỹ nghiên cứu của GS - thường gọi là lương Research Assistant (RA) hay Project Assistant (PA).
@ HB công ty: các công ty như Hitachi, Panasonic, NTT, Lawson, ... cũng cung cấp học bổng cho du học sinh, có thể giới hạn cho từng khu vực. Có loại chỉ cấp cho du học sinh Việt Nam theo học Master; hay chỉ cấp cho sinh viên Thái Lan theo học PhD 3 năm; hay cấp toàn phần cho sinh viên theo học PhD 5 năm chẳng hạn.
@ HB chánh phủ VN: thông thường với các loại học bổng vừa nêu trên thì các bạn yên tâm sẽ không phải chịu bất kỳ sự ràng buộc hay cam kết làm việc lâu dài nào. Nhưng riêng với học bổng của "phe ta" thì các bản phải ký cam kết quay về nước và cống hiến trong khoản thời gian nhất định nào đó thì mới xin được. Ví dụ như: học bổng 322, học bổng 911, học bổng thành uỷ, học bổng Mekong mấy ngàn gì đó, ...
c. Quan trọng, học bổng MEXT: trường hợp xin học bổng MEXT các bạn thường chỉ quan tâm đến MEXT thông qua đại sứ quán nhật ở từng nước - tôi tạm gọi là quy trình 1. Với qui trình 1 này các bạn phải chuẩn bị hồ sơ theo yêu cầu để được xét duyệt và đề cử cho ĐSQ Nhật ở VN.
@ Nhưng với qui trình 2, cũng gọi là học bổng MEXT nhưng các bạn có thể nộp trực tiếp ở Nhật. Nhưng để làm được điều này thì bạn phải được GS nhận làm học trò và tiến cử thông qua trường. Điều này có nghĩa là nếu như bạn được GS nhận và đề cử lên trườn thì bạn sẽ có nhiều khả năng nhận học bổng MEXT. Thời gian cho học bổng loại này là tầm tháng 4, 5 hay gì đó.
Khi đã hoàn tất các thủ tục và kinh phí thì ... a lê hấp ... lên đường thôi.
NHƯNG NẾU KHÔNG XIN ĐƯỢC HỌC BỔNG THÌ SAO???
Thông thường bạn sẽ nhận được lương từ quỹ nghiên cứu của GS, tuy nhiên bạn phải làm việc cho GS khoản 20 giờ/ 1 tuần (theo luật ở nhật được làm 28h/1 tuần, nhưng GS chỉ chấp nhận 20h mà thôi). Và bạn phải làm một số việc liên quan đến nghiên cứu hay gì đó thì tuỳ GS. Mức thu nhập hằng tháng của bạn khoảng chừng 88,000yen ~ 880$US. Với mức này thì bạn sống ... dưới mức nghèo khổ ở Tokyo.
Nên thông thường du học sinh sẽ cố gắng xin thêm một nguồn nữa để kết hợp với nguồn RA của GS cấp, vậy là cũng đủ cho sinh hoạt phí hằng tháng.
@ Trước tiên các bạn phải tìm được thầy, ở Nhật Bản, Giáo sư (GS) có quyền uy và sự tự chủ rất lớn, cho nên tìm thầy là việc cực kỳ quan trọng.
@ Nên lập một danh sách các GS mà bạn sẽ liên hệ, vì "lọt sàn, xuống nia", nếu ông GS này không "hợp" với bạn thì có ông kế tiếp để bạn hy vọng. Hợp ở đây có nhiều nghĩa, trong đó nghĩa về danh tiếng của thầy và tài chính của thầy là điều cực kỳ quan trọng.
- Tuỳ theo khả năng và độ tự tin, các bạn có thể tìm GS trong những trường nổi tiếng ở Nhật như ĐH Tokyo, ĐH Waseda, ĐH Kyoto, ... nhưng nếu sức mình chưa đủ thì khả năng thành công sẽ không cao. Do vậy cũng cần cân đối giữa danh tiếng trường và sức lực của mình.
@ Liên hệ với GS: bước này nói một cách nôm na là "tiếp thị bản thân" hay một cách lộ liễu trần tục là "bán mình".
- Khi liên hệ thì bạn phải có một số những thông tin cơ bản sau đây cung cấp cho GS thông tin cá nhân của mình, giải thích ngắn gọn về kiến thức chuyên môn và sở thích nghiên cứu của mình, nhưng cần nhấn mạnh một điều là mình đọc qua nghiên cứu của GS và thấy thích hướng nghiên cứu đó - để nói được thuyết phục phần này thì bắt buộc các bạn phải bỏ thời gian để đọc qua những hướng nghiên cứu của GS, các công bố và giải thưởng của ổng, ... để chứng tỏ mình thực sự quan tâm nghiêm túc đến nghiên cứu của GS.
- Lý do tại sao mình liên hệ với ông ấy: cần nói rõ là mình muốn tham gia chương trình ThS hay TS. Với thông tin cơ bản như vậy thì ổng sẽ trả lời cho mình biết là mình phù hợp hay không và mình có thể ra quyết định kế tiếp.
@ Nếu GS đồng ý nhận bạn làm học trò thì xin chúc mừng bước đầu tiên, bạn không thể thất bại, chỉ trừ khi bạn gặp rắc rối về tài chính. Và lẽ dĩ nhiên nếu như du học tự túc thì không cần phải bàn đến việc xin học bổng đề làm gì. Cũng chia sẻ với các bạn là mình chẳng phải than nghèo kể khổ để xin học bổng làm gì, không chỉ riêng du học sinh Châu Á, mà hầu như tất cả các sinh viên đều muốn xin học bổng dù giàu hay nghèo.
b. Kế đến là hỏi GS về thông tin học bổng. Ở Nhật có nhiều dạng học bổng khác nhau:
@ HB trường: Mỗi một trường sẽ có một chính sách học bổng riêng như học bổng toàn phần (gồm học phí và sinh hoạt phí) hay một phần.
@ HB chánh phủ Nhật: Chánh phủ cũng có những học bổng riêng biệt để thu hút sinh viên như MEXT, JASSO, JSPS, ...
@ HB từ GS: là học bổng từ quỹ nghiên cứu của GS - thường gọi là lương Research Assistant (RA) hay Project Assistant (PA).
@ HB công ty: các công ty như Hitachi, Panasonic, NTT, Lawson, ... cũng cung cấp học bổng cho du học sinh, có thể giới hạn cho từng khu vực. Có loại chỉ cấp cho du học sinh Việt Nam theo học Master; hay chỉ cấp cho sinh viên Thái Lan theo học PhD 3 năm; hay cấp toàn phần cho sinh viên theo học PhD 5 năm chẳng hạn.
@ HB chánh phủ VN: thông thường với các loại học bổng vừa nêu trên thì các bạn yên tâm sẽ không phải chịu bất kỳ sự ràng buộc hay cam kết làm việc lâu dài nào. Nhưng riêng với học bổng của "phe ta" thì các bản phải ký cam kết quay về nước và cống hiến trong khoản thời gian nhất định nào đó thì mới xin được. Ví dụ như: học bổng 322, học bổng 911, học bổng thành uỷ, học bổng Mekong mấy ngàn gì đó, ...
c. Quan trọng, học bổng MEXT: trường hợp xin học bổng MEXT các bạn thường chỉ quan tâm đến MEXT thông qua đại sứ quán nhật ở từng nước - tôi tạm gọi là quy trình 1. Với qui trình 1 này các bạn phải chuẩn bị hồ sơ theo yêu cầu để được xét duyệt và đề cử cho ĐSQ Nhật ở VN.
@ Nhưng với qui trình 2, cũng gọi là học bổng MEXT nhưng các bạn có thể nộp trực tiếp ở Nhật. Nhưng để làm được điều này thì bạn phải được GS nhận làm học trò và tiến cử thông qua trường. Điều này có nghĩa là nếu như bạn được GS nhận và đề cử lên trườn thì bạn sẽ có nhiều khả năng nhận học bổng MEXT. Thời gian cho học bổng loại này là tầm tháng 4, 5 hay gì đó.
Khi đã hoàn tất các thủ tục và kinh phí thì ... a lê hấp ... lên đường thôi.
NHƯNG NẾU KHÔNG XIN ĐƯỢC HỌC BỔNG THÌ SAO???
Thông thường bạn sẽ nhận được lương từ quỹ nghiên cứu của GS, tuy nhiên bạn phải làm việc cho GS khoản 20 giờ/ 1 tuần (theo luật ở nhật được làm 28h/1 tuần, nhưng GS chỉ chấp nhận 20h mà thôi). Và bạn phải làm một số việc liên quan đến nghiên cứu hay gì đó thì tuỳ GS. Mức thu nhập hằng tháng của bạn khoảng chừng 88,000yen ~ 880$US. Với mức này thì bạn sống ... dưới mức nghèo khổ ở Tokyo.
Nên thông thường du học sinh sẽ cố gắng xin thêm một nguồn nữa để kết hợp với nguồn RA của GS cấp, vậy là cũng đủ cho sinh hoạt phí hằng tháng.
